بررسی مقاومت برخی ژنوتیپ های چغندر قند به نماتد سیستی در گلخانه و آزمایشگاه

نماتد سیستی چغندرقند heterodera schachtii schmidt، یکی از مخرب ترین بیمارگرهای چغندرقند به شمار می آید. به طوری که گسترش مناطق آلوده به این نماتد، کشت این محصول را به مخاطره انداخته است. هر چند استفاده از روش های مختلف زراعی و شیمیایی در مواردی توانسته است خسارت این نماتد را کاهش دهد، ولی محدودیت ها و خطرات زیست محیطی هر یک از روش های فوق باعث ادامه تلاش جهت جست و جوی روش های موثرتر و کم خطرتر برای مدیریت نماتد سیستی چغندرقند شده است. باتوجه به گسترش روزافزون مناطق آلوده به نماتد سیستی چغندرقند در کشور، ضرورت استفاده از ارقام مقاوم به عنوان یکی از بهترین روش های کاهش خسارت این بیمارگر مورد توجه قرار گرفته است. در این تحقیق از 11 ژنوتیپ مختلف، به منظور بررسی مقایسه عکس العمل ژنوتیپ های چغندرقند به نماتد سیستی استفاده شد. آزمایش در دو بخش گلخانه ای و درون شیشه و به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با پنج تکرار انجام شد. در شرایط گلخانه، در آزمایش اول به منظور بررسی عکس العمل ژنوتیپ های چغندرقند به نماتد مذکور، گیاهچه های چغندرقند کاشته شده در گلدان در مرحله چهار برگی توسط 1000 عدد تخم و لاروسن دوم نماتد مایه زنی شدند. در آ‍زمایش دوم به منظور بررسی میزان نفوذ لاروهای سن دوم در ریشه ژنوتیپ های مختلف چغندرقند، 1000 عدد تخم و لاروسن دوم نماتد به گیاهچه های موجود در لیوان حاوی ماسه ضد عفونی شده مایه زنی شدند. ارزیابی نتایج در آ‍زمایش اول 10 هفته و در آزمایش دوم پنج هفته پس از مایه زنی، با استفاده از شاخص های رشد و نموی گیاه و نماتد صورت گرفت. تجزیه واریانس داده ها با استفاده از نرم افزار آماریsas و مقایسه میانگین ها با روش دانکن در سطح احتمال یک درصد انجام شد. در شرایط درون شیشه، به منظور مقایسه ژنوتیپ ها از نظر نفوذ لاروسن دوم، از جوانه زنی بذر های چغندرقند درون ظروف پتری استفاده شد. به منظور بررسی موفقیت عمل مایه زنی گیاهچه ها ، پتری ها به طور روزانه در زیر میکروسکوپ مورد مشاهده قرار گرفتند و تعداد سیست-های تشکیل شده مشاهده شدند. بررسی عکس العمل ژنوتیپ های مختلف چغندرقند نسبت به نماتد سیست نشان داد که از نظر تعداد سیست تشکیل شده روی ریشه، ژنوتیپ های f-20314 وf-20710 با کمترین تعداد سیست جزء ژنوتیپ های مقاوم و ژنوتیپ های جام، sbsi005، جلگه و شیرین با بیشترین تعداد سیست جزء ژنوتیپ های حساس به شمار می آیند. نماتد اثر معنی داری در اکثر شاخص های رشدی ژنوتیپ های چغندرقند شامل ارتفاع گیاه، طول ریشه، وزن تر و وزن خشک گیاه ایجاد کرد، اما نتایج حاصل از این بررسی نشان دهنده تأثیر کم نماتد سیست بر میزان عیار قند ریشه بود، به بیان دیگر اختلاف معنی داری بین تیمار ها مشاهده نشد. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان دهنده اثر معنی دار نماتد بر میزان کلروفیل و کارتنویید برگ ارقام چغندر قند آلوده به نماتد بود به طوری که ژنوتیپ های جام،f-20314 وf-20543 به ترتیب کمترین و ژنوتیپ های f-20656 و f-20447 بیشترین میزان کاهش کلروفیل و کارتنویید را نشان دادند. نتایج تجزیه واریانس و مقایسه میانگین تعداد سیست تشکیل شده روی ریشه ژنوتیپ های چغندرقند در شرایط درون شیشه نشان دهنده اختلاف معنی دار بین تیمار ها بود. لازم به ذکر است که نتایج حاصل از این آزمایش با نتایج آزمایش های گلخانه ای تطابق زیادی نشان داد. به نظر می رسد با بررسی همزمان در شرایط گلخانه و آزمایشگاه، بتوان ژنوتیپ های مقاوم و حساس به نماتد مولد سیست را تفکیک نمود .